Ochrona wzoru użytkowego to temat niezwykle istotny dla twórców i przedsiębiorców. Warto zrozumieć, w jakich przypadkach wzór użytkowy może być chroniony zarówno przez prawo autorskie, jak i prawo własności przemysłowej, i jakie są kryteria, które muszą zostać spełnione, aby taka ochrona była możliwa.
Co to jest wzór przemysłowy?
Wzór przemysłowy to postać wytworu intelektu, która cechuje się nowością oraz indywidualnym charakterem. Zgodnie z art. 102 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej („p.w.p.”), wzór przemysłowy dotyczy wyglądu produktu, który może być wyrażony poprzez cechy takie jak linie, kształty, kolory czy ornamentacja. W skrócie, jest to zewnętrzny wygląd przedmiotu, który może obejmować zarówno całe produkty, jak i ich części. Na przykład wzorem przemysłowym może być unikalnie zaprojektowany stół, słuchawki czy bluza.
Jednak warto podkreślić, że ochrona dotyczy przede wszystkim efektu kreatywnego myślenia twórcy, a nie samego produktu jako przedmiotu materialnego. Oznacza to, że chroniona jest postać koszulki, a nie jedna konkretna koszulka jako rzecz.
Czy wzór przemysłowy jest chroniony prawem autorskim?
Czy wzór przemysłowy może być jednocześnie chroniony przez prawo autorskie? Według ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych („pr.aut.”), jest to możliwe, jeśli dany produkt spełnia pewne dodatkowe przesłanki. Aby wzór przemysłowy mógł być objęty ochroną prawnoautorską, musi:
- być przejawem twórczej działalności autora,
- posiadać indywidualny charakter,
- być ustalony, co oznacza, że odbiorca musi mieć możliwość zapoznania się z nim, np. zobaczenia go na targach lub w katalogu.
Twórczy charakter i indywidualność wzoru użytkowego
Kluczowym aspektem ochrony jest ocena, czy dany wzór odznacza się twórczym charakterem. Produkt musi istotnie odróżniać się od innych podobnych wytworów na rynku poprzez wyraziste i unikalne cechy. W związku z tym, twórca, który chce uzyskać ochronę prawnoautorską, powinien przeanalizować, czy jego wzór jest oryginalny, unikalny i niepowtarzalny w porównaniu z innymi podobnymi produktami.
Ważne jest, aby produkt nie był jedynie kopią innego wytworu lub opierał się wyłącznie na założeniach technicznych. Twórca powinien mieć swobodę w kształtowaniu swojego produktu, a jego dzieło powinno wyróżniać się na tle innych wytworów dostępnych na rynku.
Wzory użytkowe a zagadnienia sporne
Indywidualność i swoboda twórcza mogą być przyczyną wielu sporów w obszarze ochrony wzorów przemysłowych. W przypadku naruszenia praw autorskich kluczowe będzie zbadanie, czy naruszyciel przejął charakterystyczne cechy naszego wzoru i w jakim stopniu to uczynił. Cechy dominujące w oryginalnym wzorze powinny być dobrze zdefiniowane, a ich przejęcie przez inny produkt może stanowić naruszenie prawa.
Ochrona wzoru przemysłowego a innowacyjność
Innowacyjność wzoru oznacza umiejętność wytworzenia produktu, który jest postrzegany przez odbiorców jako wyjątkowy i wyróżniający się. Nie jest to jedynie zestawienie już istniejących elementów, ale twórcze połączenie różnych rozwiązań technologicznych, ergonomicznych i estetycznych, które tworzą unikalny i nowatorski produkt.
Podsumowanie
Podwójna ochrona wzoru użytkowego przez prawo własności przemysłowej i prawo autorskie jest możliwa, jednak nie każdy wzór będzie kwalifikował się do takiej ochrony. Kluczowe jest wykazanie twórczego charakteru, indywidualności oraz unikalności wzoru. Twórcy powinni być świadomi różnic między ochroną prawnoautorską a ochroną wynikającą z prawa własności przemysłowej, aby skutecznie chronić swoje interesy.
Podstawa prawna
- Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz.U. z 2023 r. poz. 1170).
- Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2022 r. poz. 250).
Artykuł w „Rzeczpospolitej”
Więcej o tym, kiedy prawo autorskie chroni wzór użytkowy przeczytasz w artykule autorstwa adwokata Piotra Lewandowskiego na łamach „Rzeczpospolitej i pod linkiem: https://pro.rp.pl/biznes/art40494811-kiedy-prawo-autorskie-chroni-wzor-uzytkowy
